ปัญหาเรื่องความเหมาะสมของรูปทรงหลังคาบ้านกับสภาพอากาศในประเทศไทย ยังคงเป็นประเด็นที่ต้องคำนึงถึงก่อนสร้างบ้านอยู่เสมอ นั่นเป็นเพราะในเมืองไทยทุกภูมิภาคมีลักษณะเฉพาะของอากาศที่มีทั้งแดด ฝน และลมมรสุม หากไม่มีวัสดุที่ดีช่วยกำบังปกป้องให้บ้าน หรือเลือกรูปทรงหลังคาไม่เหมาะสมแล้ว การอยู่อาศัยภายใต้หลังคาบ้านอาจไม่ได้รับความสุขสบายในแบบที่ควรจะเป็น เนื้อหาชุดนี้ขอพาคุณผู้อ่าน ทำความรู้จักกับ 5 รูปแบบหลังคาที่ได้รับความนิยมสูงในประเทศไทย โดย 3 รูปทรงแรก เป็นรูปทรงมาตรฐานที่เหมาะสมกับสภาพภูมิอากาศโดยรวม ส่วนอีก 2 ทรงหลังคา เป็นหลังคาที่ได้รับความนิยมสูงแต่อาจไม่เหมาะสมกับสภาพภูมิอากาศ จึงต้องมีแนวทางป้องกันก่อนวางแผนสร้างจริงครับ
หลังคาทรงจั่ว
เป็นหลังคามาตรฐานของบ้านในเมืองไทยที่พบเห็นกันได้มากที่สุด แม้จะเป็นรูปแบบหลังคาที่ง่าย แต่ด้วยรูปร่างที่ประกอบขึ้นเป็นผืนหลังคาสองข้างประกบกันซึ่งทำให้เกิดความลาดชัน จึงระบายน้ำฝนได้รวดเร็วไม่ค้างอยู่บนหลังคา ชายคายื่นยาวออกมาจากตัวบ้านป้องกันละอองฝนได้ดี ลักษณะรูปทรงที่มีสันสูงทำให้เกิดพื้นที่ว่างใต้โถงหลังคามาก ซึ่งช่วยให้การระบายความร้อนออกจากตัวบ้านสะดวกขึ้น ปัจจุบันมีการนำหลังคาทรงนี้ไปประยุกต์ทำเป็นหลังคาจั่วสองชั้น ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการระบายอากาศได้ดียิ่งขึ้นไปอีก แต่มีข้อควรระวังคือควรทำช่องปิดระหว่างชั้นของหลังคา เพื่อป้องกันฝนสาดเข้ามาตามช่องว่างในวันที่มีฝนตกแรงหรือมีพายุ
Tip: ก่อนลงมือสร้างบ้านจำเป็นต้องสำรวจทิศทางลมและฝนก่อน เพื่อออกแบบผืนหลังคาให้หันรับกับแนวฝน และหันด้านจั่วให้รับกับทางลมเพื่อให้การระบายความร้อนที่สะสมใต้หลังคาทำได้อย่างมีประสิทธิภาพ
หลังคาทรงปั้นหยา
ด้วยรูปทรงที่ดูเรียบหรู ดูดี ทำให้หลังคาปั้นหยาเป็นทรงหลังคาที่นิยมใช้ในหมู่บ้านจัดสรร รวมทั้งรีสอร์ททั่วไปจำนวนมาก จุดเด่นของหลังคาปั้นหยาคือความสมดุลของหลังคาทั้ง 4 ด้าน ประจบชนกันที่ปลายด้านบนเหมือนปิรามิด สามารถป้องกันแดด ป้องกันฝนได้ทุกด้าน ทั้งยังทนต่อการปะทะจากแรงลมได้ดี เหมาะสำหรับบ้านในบริเวณที่มีสภาพอากาศรุนแรงของฝน ลมพายุ อย่างชายฝั่งทะเล แต่หลังคารูปแบบนี้มีข้อด้อย คือ หลังคาเป็นทรงปิดไม่มีหน้าจั่วที่ช่วยระบายความร้อน จึงต้องปรับประยุกต์เลือกติดฝ้าชายคาที่มีร่องระบายอากาศ อากาศที่สะสมใต้โถงหลังคาจะช่วยถ่ายเทความร้อนผ่านฝ้าชายคา นอกจากนี้ หลังคาทรงปั้นหยาเป็นหลังคาที่มีปัญหารั่วซึมน้อยกว่าหลังคารูปทรงอื่น ๆ อีกด้วยครับ
หลังคาทรงมะนิลา
เป็นหนึ่งทรงหลังคาที่ใช้งานได้ดีในสภาพอากาศเมืองไทย นิยมใช้กันมากในกลุ่มบ้านสร้างเองทุก ๆ ภูมิภาค คุณสมบัติเด่นของหลังคามะนิลาจะรวมจุดแข็งของหลังคาสองแบบ คือ หลังคาทรงจั่ว + หลังคาปั้นหยาเข้าไว้ด้วยกัน ลักษณะเด่นของหลังคาปั้นหยา มีความแข็งแรง สามารถปะทะแรงลมได้ดี กันแดดและฝนให้บ้านได้รอบด้าน เมื่อมาผสมผสานกับหลังคาจั่วที่มีสันหลังคาสูง ทำให้หลังคาระบายน้ำออกไปได้อย่างรวดเร็วในวันที่ฝนตกชุก และระบายความร้อนออกทางช่องลมได้ง่ายในวันที่แดดร้อน ด้วยคุณสมบัติที่เหมาะสมนี้เราจึงมักพบเห็นหลังคาแบบนี้ได้มากในเรือนทรงไทยล้านนา และเรือนไทยประยุกต์ในภูมิภาคต่าง ๆ ของประเทศ
หลังคาทรงหมาแหงน
ทรงหลังคาที่ไม่ใช่น้องใหม่แต่มาแรงในช่วงนี้ต้องยกให้หลังคาเพิงหมาแหงน หรือเรียกเท่ ๆ ว่า Lean To อาจเนื่องด้วยรูปทรงของหลังคาที่ดูเรียบ โฉบเฉี่ยว ทำให้ดูเท่ ทันสมัย จึงกลายเป็นหลังคาที่ได้รับความนิยมสูงในยุคปัจจุบัน แต่ด้วยความลาดเอียงของหลังคาประเภทนี้มีไม่มากนัก เป็นผลให้การระบายน้ำฝนยังทำได้ไม่ดีพอ จึงอาจจะทำให้เกิดปัญหาน้ำรั่วซึม เจ้าของบ้านจึงนิยมใช้วัสดุเมทัลชีทมาทำหลังคาแทน แต่ด้วยรูปทรงหลังคาที่มีโถงหลังคาต่ำ ประจวบกับวัสดุเมทัลชีทซึ่งเป็นโลหะนำความร้อน ส่งผลให้บ้านร้อนมากกว่าทรงหลังคาทั่วไป
การนำหลังคาเพิงหมาแหงนมาใช้สร้างบ้าน จึงต้องออกแบบให้โถงหลังคาด้านสูง สูงอย่างน้อย 1 เมตร เพื่อสามารถติดตั้งฉนวนกันความร้อนได้โดยสะดวก โดยโถงหลังคาที่สูงจะช่วยถ่ายเทความร้อนได้ดีกว่าโถงหลังคาต่ำ นอกจากปัญหาความร้อนแล้ว หลังคาเพิงหมาแหงนยังมีปัญหาเรื่องป้องกันฝนสาดได้ไม่ดีเท่าที่ควร และกรณีใช้แผ่นเมทัลชีทเมื่อฝนตกเสียงเม็ดฝนที่ตกกระทบแผ่นหลังคา มีเสียงดังกว่าวัสดุอื่น ๆ ครับ
หลังคาทรงแบน
รูปทรงหลังคาที่ได้รับความนิยมสูงในโซนยุโรป ให้ความรู้สึกโมเดิร์น หรู ดูแพง แต่หากนำมาใช้ในประเทศไทยจำเป็นต้องปรับใช้ให้เหมาะสม เนื่องด้วยสภาพภูมิอากาศยุโรปกับไทยมีความแตกต่างกันมาก หลังคาชนิดนี้จึงเหมาะกับบ้านทรงสูงมากกว่าบ้านชั้นเดียว เนื่องด้วยความแบนราบเสมอกัน จึงทำให้รับแสงแดดได้เต็ม ๆ ในช่วงกลางวัน
นอกจากปัญหาความร้อนแล้ว บ้านหลังคาทรงแบนยังพบปัญหารั่วซึมบ่อยครั้ง โดยเฉพาะบ้านที่ใช้แผ่นคอนกรีตสำเร็จรูปมาทำหลังคา ด้วยลักษณะของคอนกรีตที่มีความยืดหดตัวเมื่ออุณหภูมิเปลี่ยนแปลง เป็นผลให้เกิดช่องว่างภายใน น้ำจึงสามารถรั่วซึมได้ การทำบ้านหลังคาแบนจึงไม่นิยมใช้แผ่นสำเร็จแต่จะใช้กระบวนการเท่หล่อในที่แทน พร้อมกับเพิ่มระบบกันซึมจะช่วยลดปัญหารั่วซึมได้ดีครับ
ทั้ง 5 รูปทรงหลังคาที่นำมาฝากในเนื้อหาชุดนี้ อาจเรียกได้ว่าเป็นทรงหลังคาที่เราต่างพบเห็นในชีวิตประจำวัน ความสวยงามจากภายนอกไม่อาจบอกเล่าปัญหาภายในได้อย่างชัดเจน การเลือกรูปทรงหลังคาที่เหมาะกับสภาพภูมิอากาศของประเทศไทยนั้นจึงเป็นสิ่งที่ต้องให้ความสำคัญสูง แต่หากผู้อ่านมุ่งเน้นไปที่ความชอบส่วนตัว หรือประหยัดงบประมาณ ต้องการบ้านทรงโมเดิร์นจึงเลือกทรงหลังคาหมาแหงนหรือทรงแบน จำเป็นต้องให้สถาปนิก วิศวกรออกแบบอย่างรอบคอบ เพื่อป้องกันปัญหาที่จะเกิดขึ้นภายหลัง